Агульны змест
+ Некалькі словаў пра споведзь і спаведнікаў. Я прыгадаю толькі тое, што зведала і перажыла ў сваёй душы. Ёсць тры выпадкі, калі душа не атрымлівае карысці ад споведзі ў гэтыя выключныя моманты.
Першы. Калі спаведнік мала знаёмы з надзвычайнымі шляхамі і выказвае здзіўленне, калі душа адкрые яму гэтыя вялікія таямніцы, якія Бог здзяйсняе ў ёй. Ужо адно яго здзіўленне непакоіць тонкую душу, і яна заўважае, што спаведнік вагаецца ў выказванні сваёй думкі, а душа, калі гэта заўважыць, не супакоіцца, а яшчэ больш будзе сумнявацца пасля споведзі, чым перад споведдзю, бо яна адчуе, што спаведнік яе супакойвае, [а] сам няўпэўнены. Альбо — тое, што здарылася са мною, — спаведнік, не могучы зразумець некаторых таямніцаў душы, адмаўляе ёй у споведзі, выяўляе нейкі страх перад набліжэннем такой душы да спавядніцы. Як жа можа душа ў такім стане чэрпаць супакаенне ў канфесіянале, калі яна становіцца ўсё больш крохкаю ад кожнага слова святара. На маю думку, у такія хвіліны асаблівых наведзінаў Божых у душы, калі [святар] яе не разумее, ён павінен указаць душы якога-небудзь дасведчанага, адукаванага спаведніка альбо самому зачэрпнуць святла, каб даць душы тое, што ёй неабходна, а не проста адмовіць ёй у споведзі, бо такім чынам падвяргае яе вялікай небяспецы, і не адна душа можа сысці з таго шляху, на якім Бог яе асабліва хацеў бачыць. Гэта вельмі важны момант, бо я сама гэта перажыла і ўжо пачала сумнявацца, нягледзячы на асаблівыя Божыя дары; хоць Бог сам мяне супакойваў, аднак я заўсёды хацела мець падмацунак Касцёла.
Другі выпадак. Калі спаведнік не дазваляе шчыра выказацца, праяўляе нецярплівасць. Тады душа змаўкае і не гаворыць усяго, а тым самым не атрымлівае карысці. Яшчэ менш карысці яна атрымлівае, калі здараецца,
што спаведнік пачынае выпрабоўваць душу, не ведаючы яе, і таму замест дапамогі прычыняе ёй шкоду. Гэта адбываецца таму, што душа ведае, што спаведнік яе не разумее, бо не дазволіў ёй цалкам адкрыцца як адносна ласкаў, так і адносна патрэбаў. А таму падыход аказваецца неадпаведным. Бывалі такія падыходы, з якіх я смяялася. Лепш пра гэтую справу скажу так: спаведнік — гэта лекар душы, таму — як жа лекар, не ведаючы хваробы, можа даць адпаведны лек? — ніколі. Такі лек альбо не дасць ніякага жаданага выніку, альбо дасць занадта моцны, што прывядзе да абвастрэння хваробы, а часам — не дай Бог — можа наступіць смерць, бо лек замоцны. Я кажу гэта з вопыту, адчуўшы, як у пэўных выпадках сам Пан стрымліваў мяне.
Трэці выпадак. Бывае, што спаведнік іншы раз ігнаруе дробязі. У духоўным жыцці няма дробязяў. Часам з выгляду нязначная дэталь адкрывае штосьці вельмі важнае і для спаведніка становіцца снапом святла ў пазнанні душы. Шмат духоўных адценняў хаваецца за дробнымі дэталямі.
Ніколі не паўстане прыгожы гмах, калі мы адкінем дробныя цаглінкі. Ад некаторых душаў Бог патрабуе вялікай чысціні, таму спасылае больш глыбокае спазнанне мізэрнасці. Асветленая вышнім святлом, душа лепш усведамляе, што Богу падабаецца, а што — не. Адчуванне граху залежыць ад ведаў і асветленасці душы, тое ж датычыць і недасканаласці, хоць душа ведае, што грэх — гэта тое, што непасрэдна адносіцца да сакрамэнту, аднак гэтыя дробязі, [у якіх прызнаюся на споведзі] маюць вялікае значэнне ў імкненні да святасці, і спаведнік не можа гэтага ігнараваць. Цярплівасць і лагоднасць спаведніка адкрывае шлях да самых глыбокіх таямніцаў душы. Душа як бы несвядома адсланяе сваю бяздонную глыбіню і пачуваецца больш моцнаю і ўстойліваю, больш мужна змагаецца, больш стараецца, бо ведае, што павінна даць з гэтага справаздачу.
Нагадаю яшчэ адно, што датычыць спаведніка. Ён часам павінен выпрабаваць, павінен спрабаваць, павінен вывучаць, павінен спазнаць, з чым мае справу, — з саломаю, з жалезам ці з чыстым золатам. Кожнай з гэтых трох відаў душаў неабходны асобны падыход. Спаведнік павінен — прытым абавязкова — скласці яснае ўяўленне пра кожную душу, каб ведаць, што яна можа вынесці ў пэўныя моманты, пры пэўных абставінах і выпадках. Што датычыць мяне, то пазней, пасля многіх выпрабаванняў, калі адчула, што мяне не разумеюць, я не адкрывала сваёй душы і не парушала свайго спакою. Але гэта было ўжо толькі тады, калі — ці з таго моманту, калі — ужо ўсе гэтыя ласкі былі аддадзены на суд мудрага, адукаванага і вопытнага спаведніка. Цяпер я ведаю, як у некаторых выпадках кіраваць сабою (112).
І зноў жа я хачу сказаць тры словы душы, якая прагне настойліва імкнуцца да святасці і атрымліваць плён — або карысць — ад споведзі.
Першае: поўная шчырасць і адкрытасць. Самы святы і самы мудры спаведнік не можа насільна ўліць у душу тое, што хоча, калі душа не будзе шчырая і адкрытая. Няшчырая, скрытая душа падвяргае сябе вялікай небяспецы ў духоўным жыцці, і сам Пан Езус не адкрываецца такой душы ў найвышэйшым сэнсе, бо ведае, што яна не здабыла б карысці з тых асаблівых ласкаў.
Другое: пакора. Душа не карыстаецца належным чынам сакрамэнтам споведзі, калі яна не пакорная. Пыха трымае душу ў цемры. Яна не ведае і зусім не хоча пранікаць у глыбіню сваёй мізэрнасці, яна маскіруецца і пазбягае ўсяго, што магло б яе вылечыць.
Трэцяе: паслухмянасць. Непаслухмяная душа не атрымае ніякай дапамогі, нават калі б яе спавядаў непасрэдна сам Пан Езус. Самы дасведчаны спаведнік нічым не дапаможа такой душы. Непаслухмяная душа падвяргае сябе вялікім няшчасцям, яна нічога не дасягне ва ўдасканальванні і не дасць рады ў духоўным жыцці. Бог вельмі шчодра абсыпае душу ласкамі, але душу паслухмяную (113).
Пераклад з польскай мовы Крыстыны Лялько.