«Пану веру, дык не буду асаромлены навекі...»

Гэтымі жыццесцвяр­джаль­нымі радкамі завяршаецца адзін з самых знакамітых старажытных спеваў Каталіцкага Касцёла — гімн «Te Deum laudamus» («Цябе, Бога, пра­слаўляем»). Аўтарства тэксту гімна дакладна не вызначана, але існуе версія, што яго напісалі св. Амброзій (таму яго часам называюць амбразіянскім гімнам) і св. Аўгустын. Паводле адной з версій, «Te Deum laudamus» быў напісаны з нагоды хросту Аўгустына, які яму ўдзяліў у 387 годзе Амброзій.

Тэкст спеву напісаны на мяжы IV і V стагоддзяў. Нявызначанасць часу яго напі­сання абумоўлена, па-першае, тым, што тэкст складаўся на працягу стагоддзяў, а, па-другое, яго няпростай структурай, якая нагадвае «Сімвал веры». У першай частцы, напісанай у гонар Бога Айца, Яго праслаўляюць у іерархічным парадку нябесныя за­ступнікі, а на зямлі — усе хрысціяне Каталіцкага Касцёла. Другая частка прысвечана Езусу Хрысту — Каралю хвалы. Узгадваюцца Яго нараджэнне, пакуты і смерць на зямлі, а таксама Змёртвыхпаўстанне. У трэцяй частцы сабраны малітвы аб прабачэнні грахоў, абароне перад спакусамі свету і выказваецца надзея на вечнае жыццё.

Функцыі  гімна «Te Deum laudamus» у набажэнствах былі розныя. Так, у пачатку VI стагоддзя яго выконвалі ў Лі­тургіі гадзінаў у нядзелі і святочныя дні, акрамя Вялікага посту (а ў Сярэднявеччы і Ад­вэнту). Гэты знакаміты спеў завяршаў літургічныя сярэднявечныя аднагалосыя драмы, распаўсюджаныя ў Паўночнай Францыі, Англіі, Паўночнай Італіі, Усходняй Іспа­ніі. Асабліва папулярным «Te Deum laudamus» быў у працэсійных богаслужэннях, а таксама ва ўрачыстых дзяржаўных цырымоніях накшталт каранацый, каралеўскіх шлюбаў, ваенных перамогаў і інш. 

Пасля Другога Ватыкан­скага Сабору, нормы і прынцыпы, якога актуальныя і ў сённяшняй літургічнай пра­ктыцы Каталіцкага Касцёла, гімн «Te Deum laudamus» выконваецца ў нядзелі і святочныя дні падчас Літургіі гадзінаў і пасля «Сommunio» ў набажэнстве св. Імшы.

Захавалася адзіная мелодыя гімна, якая будуецца на інтанацыях трэцяга псальмавага тону. Гэта мелодыя ўзні­кла ў час Каралінгскага Адраджэння ў канцы VIII — ся­рэдзіне IX стагоддзя, у перыяд, адзначаны інтэлектуальным і культурным уздымам у Заходняй Еўропе.

Шматгалосыя сачыненні на тэкст «Te Deum laudamus» узніклі ўжо ў ХVI стагоддзі ў эпоху Адраджэння. Я. Керле, А. Ласа, Я. Галус у сваіх аўтарскіх кампазіцыях выкарыстоўвалі цытаты з прыгожага грыгарыянскага харала. 

Лацінскі тэкст «Te Deum laudamus» перакладаўся на іншыя мовы, у тым ліку на англійскую і нямецкую. 

Англамоўны пераклад гім­на «Te Deum laudamus» — «We praise Thee, o God» — і да сённяшняга дня займае важнае месца ў богаслужэннях Англіканскай Царквы. Урачыстыя кампазіцыі «We praise Thee, o God» былі даволі разгорнутыя па форме і памерах (кантаты і матэты) і прызначаліся для салістаў, хору і аркестра. Нямецкамоўная версія гімна, перакладзеная Марцінам Лютарам, пачынаецца словамі «Herr Gott dich loben wir». Гэты тэкст, а таксама адаптаваная да яго грыгарыянская мелодыя, ляглі ў аснову вялікай колькасці вакальных (М. Прэторыус) і арганных сачыненняў (Дз. Букстэхудэ і Ё. Баха). 

Сярод аўтараў вялікіх і разгорнутых сачыненняў «Te Deum laudamus» былі знака­мітыя кампазітары рэнесансу (Дж. Палестрына, М. Прэторыус), барока (Г. Пёрсел, 

Г.  Гендэль, Д. Скарлаці, Я. Зяленка, Г. Шутц), класіцызму (Ё. Гайдн, М. Гайдн, В. Моцарт, А. Сальеры, К. Кур­пінскі). 

У ХІХ ст. Г. Берліёз (1855), А. Брукнер (1886), А. Дворжак (1893), Дж. Вэрдзі (1898), Ф. Мендэльсон, Ф. Ліст, 

Ю. Эльснер пісалі таксама вялікія сімфанічныя кампазіцыі «Te Deum laudamus».

У ХХ ст. папулярнасць «Te Deum laudamus» сярод еўрапейскіх кампазітараў павялічылася яшчэ больш. Вось некаторыя імёны творцаў, якія ў сваіх сачыненнях выкарыстоўвалі лацінскі тэкст. Гэта М. Рэгер, З. Кодай, Б. Брытэн, Ю. Свідэр, К. Пэндарэцкі, А. Пярт і іншыя.

Сярод беларускіх аўтараў, хто ў сваёй творчасці звяртаўся да знакамітага старажытнага тэксту, быў Я. Казлоўскі. Ён напісаў «Te Deum laudamus» для двух хароў і вялікага сімфанічнага аркестра. Гэты твор з нагоды пераможнага завяршэння вайны 1812 года быў датаваны 1814–1815 гг., калі ён, верагодна, прагучаў упершыню. Другое выкананне адбылося ў 1826 г. на каранацыі Мікалая І.

Шырока распаўсюджаны ў літургічнай практыцы Каталіцкага Касцёла ў Беларусі беларускамоўны тэкст гэтага гімна — «Цябе, Бога, праслаўляем», —  перакладзены Міколам Гракавым. 

 

Мы вельмі радыя
бачыць вас на сайце
часопіса «Ave Maria».
Гэта плён працы
неабыякавых людзей,
якія з радасцю ствараюць
гэты часопіс для вас.

Падпіска
Ахвяраванні

Сайт часопіса „Ave Maria“ Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі Рыма-каталіцкага Касцёла ў Беларусі

Часопіс існуе дзякуючы вашым ахвяраванням. Сёння мы просім вашай дапамогі — нават невялікая сума падтрымае нас.

Падрабязней